Σαβοναρόλα, Τζιρόλαμο

(Savonarola). Ιταλός θεολόγος (Φέρράρα 1452 - Φλωρεντία 1498). Έπειτα από σπουδές ιατρικής, φιλοσοφίας, μουσικής και ζωγραφικής, μπήκε το 1475 στο τάγμα των δομινικανών και στάλθηκε στη Φερράρα (1479) για να σπουδάσει θεολογία στο εκεί πανεπιστήμιο. Αφού διατέλεσε δάσκαλος των νεοφύτων στην Μπολόνια, μπήκε στο μοναστήρι του Άγιου Μάρκου στη Φλωρεντία (1481 - 82), όπου, εκτός από μια σύντομη διακοπή από το 1487 ως το 1491, έμεινε ως το θάνατό του. Εκεί άρχισε ένα φλογερό κήρυγμα εμπνεόμενο από αδιάλλακτη ηθικοθρησκευτική αντίληψη, από πνεύμα αυστηρής μετάνοιας, πόλεμου εναντίον των κακών συνηθειών και από το όραμα μιας γρήγορης μελλοντικής ευτυχίας, που συγκινούσε το ακροατήριο του συχνά μέχρι δακρύων. Έπειτα από το διώξιμο των Μεδίκων (1494) με την πτώση του Κάρολου H’ (που όπως πίστευαν οι Φλωρεντινοί την είχε προφητεύσει ο Σ.), χρησιμοποίησε το κύρος που είχε αποχτήσει στο λαό για να υποστηρίξει τη μεταρρύθμιση του Φλωρεντινού καθεστώτος προς δημοκρατικές και φιλελεύθερες κατευθύνσεις και για την επιβολή ορισμένων νόμων υπέρ του λαού, γεγονός που τον βοήθησε να γίνει σε σύντομο διάστημα η σημαντικότερη φυσιογνωμία και ουσιαστικά ο πραγματικός αρχηγός της δημοκρατίας. Δεν έλειψαν όμως και οι εχθροί του: οι υποστηρικτές ενός ολιγαρχικού καθεστώτος (Αρραμπιάτι), οι οπαδοί των Μεδίκων (Παλλέσκι) και τέλος οι φίλοι της έκλυτης ζωής (Κομπανιάτσι) συνασπίστηκαν εναντίον του ίδιου και των οπαδών του (Πιανιόνι), επωφελούμενοι από τις δυσκολίες που στο μεταξύ συσσωρεύονταν στη Φλωρεντία. Πραγματικά, ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’, εναντίον του οποίου ο Σ. είχε επιτεθεί με βιαιότητα, τον αφόρισε (1497) και απείλησε να επεκτείνει τον αφορισμό σε όλη την πόλη· ο πόλεμος εναντίον της Πίζας συνεχιζόταν χωρίς επιτυχία, ενώ η βαριά φορολογία και το εξυγιαντικό έργο κατά των ακόλαστων συνηθειών, που πολλές φορές γινόταν με απεχθείς μεθόδους, προκαλούσαν τη δυσφορία όχι μόνο των αστών, εναντίον των οποίων στρέφονταν με μεγαλύτερη βιαιότητα τα κηρύγματα του, αλλά και των λαϊκών στρωμάτων. Έτσι το 1498 επικράτησε η φατρία των Αρραμπιάτι (των λυσσασμένων), κατά την εκλογή των αρχόντων, που στην αρχή τον στέρησε από όλα τα αξιώματα, ύστερα του απαγόρευσε το κήρυγμα και, τέλος, μέσα στην έξαψη των παθών, υποκίνησε ένα αυγουστιανό μοναχό να τον προκαλέσει να αποδείξει με τη «δοκιμασία της φωτιάς» την ορθότητα των θρησκευτικών κηρυγμάτων του και την αγνότητα της ζωής του. Η δοκιμασία όμως δεν έγινε και ο λαός, υποκινούμενος από τους ολιγαρχικούς, εισέβαλε στο μοναστήρι του Άγιου Μάρκου, συνέλαβε το Σ. και τον παράδωσε σ’ ένα δικαστήριο της πολιτείας που τον καταδίκασε σε θάνατο με απαγχονισμό και διέταξε να καεί το πτώμα του. «Το μαρτύριο του Σαβοναρόλα και των οπαδών του σε πλατεία της Φλωρεντίας», όπως απεικονίζεται σε πίνακα της εποχής. Ο Τζιρόλαμο Σαβοναρόλα σε προσωπογραφία άγνωστου ζωγράφου (Μουσείο Άγιου Μάρκου, Φλωρεντία).